زندگینامه و معرفی آثار زاها حدید :

زاها حدید که نام کامل او Dame Zaha Hadid است، متولد ۳۱ اکتبر۱۹۵۰ در بغداد عراق است و در۳۱ مارس ۲۰۱۶در میامی، فلوریدا، ایالات متحده درگذشت. او معمار بریتانیایی-عراقی الاصل است که به دلیل طراحی‌های ساختارشکن خود شهرت دارد. در سال ۲۰۰۴ او اولین زنی بود که جایزه معماری پریتزکر را دریافت کرد.

اوایل زندگی و شغل:

حدید تحصیلات خود را در دانشگاه آمریکایی بیروت لبنان با دریافت مدرک لیسانس در رشته ریاضیات آغاز کرد سپس برای برای ادامه تحصیل در سال ۱۹۷۲ به لندن سفر کرد تا در انجمن معماری، مرکز اصلی تفکر معماری مترقی تحصیل کند. او در آنجا با معماران بزرگی همچون الیا زنگلیس و رم کولهاس آشنا شد و با آنها به عنوان شریک در دفتر معماری متروپولیتن همکاری کرد. حدید در سال ۱۹۷۹ شرکت خود را با نام Zaha Hadid Architects (ZHA)  تأسیس کرد؛ این شرکت در لندن مستقر است.

او در سال ۱۹۸۳ با شرکت در مسابقه The Peak، یک مرکز تفریحی و تفریحی در هنگ کنگ، شهرت بین المللی به دست آورد. این طرح، یک «آسمان‌خراش افقی» که در یک مورب پویا به سمت پایین دامنه تپه حرکت می‌کرد، زیبایی‌شناسی و تفکر ساختارشکن او را اثبات کرد. طراحی‌های او موجب شد که او با معمارانی به نام «دیکانستراکتیویست» گروه بندی شود. این گروه از معماران در نمایشگاه برجسته «معماری ساختارشکنی» در سال ۱۹۸۸ که در موزه هنر مدرن در شهر نیویورک برگزار شد، محبوبیت یافت.

 بسیاری از دیگر طرح های رادیکال زاها حدید در دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۹۰، از جمله Kurfürstendamm (۱۹۸۶) در برلین، مرکز هنر و رسانه دوسلدورف (۱۹۹۲-۱۹۹۳) و خانه اپرا (۱۹۹۴) در ول خلیج کاردیف محقق نشدند. حدید به عنوان یک «معمار کاغذی» شناخته شد، به این معنی که طرح‌های او آنقدر آوانگارد بودند که نمی‌توانستند از مرحله طراحی فراتر رفته و در واقع ساخته شوند. این تصور از او زمانی بیشتر شد که طرح های زیبای او که اغلب به شکل نقاشی‌های رنگی با جزئیات بسیار عالی به عنوان آثار هنری در موزه های بزرگ به نمایش گذاشته شد.

اولین پروژه‌های ساخته شده: 

اولین پروژه بزرگ زاها حدید که به مرحله اجرا رسید، ایستگاه آتش نشانی ویترا (۱۹۹۳) در ویل آم راین، آلمان بود. این سازه که از مجموعه‌ای از صفحات با زاویه تند تشکیل شده است، شبیه پرنده در حال پرواز است. دیگر آثار ساخته شده او از این دوره شامل پروژه مسکن برای IBA Housing (۱۹۹۳) در برلین، فضای نمایشگاهی Mind Zone (۱۹۹۹) در Millennium Dome در گرینویچ، لندن و فضای نمایشگاه Land Formation One (۱۹۹۹) در Weil am بود.  حدید در تمام این پروژه‌ها علاقه خود را به ایجاد فضاهای بهم پیوسته و شکل مجسمه‌ای پویا از معماری را نمایان کرده است.

شهرت زاها جدید: 

زاها حدید شهرت خود را به عنوان یک معمار در سال ۲۰۰۰ تقویت کرد، زمانی که کار بر روی طراحی او برای مرکز جدید لوئیس و ریچارد روزنتال برای هنرهای معاصر در سینسیناتی، اوهایو آغاز شد. مرکز ۸۵۰۰۰ فوت مربعی (۷۹۰۰ متر مربع) که در سال ۲۰۰۳ افتتاح شد، اولین موزه آمریکایی بود که توسط یک زن طراحی شد. طراحی این موزه که مجموعه‌ای از مکعب‌ها و حفره‌های عمودی است، در وسط منطقه مرکز شهر سینسیناتی واقع شده است. سمتی که رو به خیابان است، نمای شیشه‌ای شفافی دارد که رهگذران را به تماشای کارکرد موزه دعوت می‌کند و در نتیجه با تصور موزه به‌عنوان فضایی دورافتاده یا دعوت‌کننده در تناقض است. پلان ساختمان پس از ورود بازدیدکننده به ساختمان به آرامی به سمت بالا منحنی می شود. حدید درباره‌ی موزه گفت که امیدوار است با این کار یک «فرش شهری» ایجاد شود که پذیرای مردم در موزه باشد.

ستاره شدن و جنجال ها: 

در سال ۲۰۱۰، طرح تخیلی و جسورانه حدید برای موزه هنر و معماری معاصر MAXXI در رم، جایزه استرلینگ موسسه سلطنتی معماران بریتانیا (RIBA) را برای بهترین ساختمان توسط یک معمار بریتانیایی که در سال گذشته تکمیل شد، به ارمغان آورد. او دومین جایزه استرلینگ را در سال بعد برای ساختارشکنی که برای آکادمی Evelyn Grace، یک مدرسه متوسطه در لندن طراحی کرد، برد. طرح مواج سیال حدید برای مرکز حیدر علی اف، یک مرکز فرهنگی که در سال ۲۰۱۰ در باکو، آذربایجان افتتاح شد، برنده طرح سال موزه طراحی لندن در سال ۲۰۱۴ شد. مبلمان، مد، گرافیک، محصول و حمل و نقل و طراحی، اولین مورد از دسته معماری بود. از دیگر کارهای برجسته او می توان به مرکز ورزش های آبی لندن که برای المپیک ۲۰۱۲ ساخته شد، اشاره کرد. موزه هنر الی و ادیث برود، که در سال ۲۰۱۲ در دانشگاه ایالتی میشیگان در شرق لنسینگ، میشیگان افتتاح شد و برج نوآوری باشگاه جوکی (۲۰۱۴) برای دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ.

انتقادها علیه زاها جدید: 

دستاوردهای خارق‌العاده حدید با توجه به اینکه او در صنعتی کار می‌کرد که عمدتاً در اختیار مردان بود، بسیار قابل توجه بود. حامیان او ادعا میکردند که او اغلب در معرض جنجال‌هایی قرار می گرفت که همتایان مرد او چنین نبودند. فرم‌های خارق‌العاده او اغلب مورد تمسخر قرار می‌گرفت و هزینه و مقیاس بسیاری از سفارش‌های او مورد هجوم انتقادهای بسیاری می‌شد. در واقع، سایت مشکل‌ساز مرکز ورزش‌های آبی لندن، حدید را مجبور کرد تا طرح خود را کاهش دهد، در حالی که اعتراض‌ها، به‌ویژه از سوی معماران برجسته ژاپنی، باعث شد که او طرح خود را برای استادیوم ملی جدید برای المپیک ۲۰۲۰ توکیو به کلی لغو کند. بعداً به دلیل همه گیری ویروس کرونا به سال ۲۰۲۱ موکول شد. پس از آن که گزارشی در سال ۲۰۱۴ فاش کرد که حدود ۱۰۰۰ کارگر خارجی به دلیل شرایط نامناسب کار در سایت‌های ساخت و ساز در قطر، جایی که استادیوم الوکره (بعدها استادیوم الجنوب) او برای جام جهانی ۲۰۲۲ قرار بود در آن جا افتتاح شود، جان خود را از دست داده‌اند، جنجال‌های بیشتری در پی داشت. وقتی از حدید در مورد مرگ‌ کارگران بسیاری در اثر کار زیاد پرسیده شد، حدید به مسئولیت خود به‌عنوان یک معمار برای تضمین شرایط کار ایمن اعتراض کرد و اظهارات او به‌ طور گسترده‌ای فاقد ارزش تلقی شد. یکی از منتقدان معماری The New York Review of Books وقتی به دروغ ادعا کرد که ۱۰۰۰نفر در ساخت استادیوم او جان باختند، وضعیت را برای حدید سخت‌تر کرد. حدید علیه منتقد و نشریه شکایتی به اتهام افترا تنظیم کرد که بعداً حل شد و او بی‌گناه شناخته شد و عذرخواهی را پذیرفت و مبلغ نامشخصی را به یک موسسه خیریه حمایت از حقوق کار اهدا کرد.

پروژه‌های دیگر و جوایز قابل توجه:

حدید در بسیاری از دانشگاه‌ها، از جمله انجمن معماری، دانشگاه هاروارد، دانشگاه شیکاگو و دانشگاه ییل معماری تدریس میکرد. او همچنین مبلمان، جواهرات، کفش‌، کیف، فضاهای داخلی مانند رستوران‌ها را طراحی کرد.

مرگ زاها حدید: 

حدید در سال ۲۰۱۶ با مرگ ناگهانی خود در اثر حمله قلبی در حین درمان برونشیت، تعدادی بسیار زیادی پروژه را ناتمام گذاشت. شریک تجاری او، پاتریک شوماخر، که رهبری شرکت او را بر عهده گرفت، از تکمیل کمیسیون‌های موجود و تهیه کمیسیون‌های جدید اطمینان داد. در واقع، پروژه‌هایی مانند خانه بندر آنتورپ (۲۰۱۶)، مرکز مطالعات و تحقیقات نفت ملک عبدالله (۲۰۱۷؛ KAPSARC)، ریاض، عربستان سعودی و استادیوم الجنوب (۲۰۱۹)، الوکره، قطر، قبل از پایان دهه

علاوه بر جایزه پریتزکر و جایزه استرلینگ، جوایز متعدد او شامل جایزه معماری پریمیوم امپریال انجمن هنر ژاپن (۲۰۰۹) و مدال طلای سلطنتی برای معماری (۲۰۱۶)، بالاترین افتخار RIBA بود. حدید یکی از اعضای هیئت تحریریه مشاوران دایره المعارف بریتانیکا (2005-2006) بود. در سال ۲۰۱۲، او به عنوان فرمانده درجه امپراتوری بریتانیا (DBE) انتخاب شد.

آثار زاها حدید: 

۱. مرکز فرهنگی حیدر علی اف، باکو 

سال ساخت: ۲۰۱۲
نوع: فرهنگسرا
مکان: باکو، آذربایجان

این مجموعه ۶۱۹۰۰۰ فوت مربعی در پایتخت آذربایجان، برنده جایزه موزه طراحی لندن در سال ۲۰۱۴ شد. این بنا با بتن مسلح و پلی استر پوشیده شده است و به دلیل نمای شیب‌دار خود شناخته شده است. سقف نرم تاشو این موزه، یک سالن نمایش و یک سالن چند منظوره را در خود جای داده است.  بلندترین نقطه‌ی نما بالا می‌آید و رو به آسمان است تا نمادی از افتخار فرهنگ آذری باشد. این ساختمان در تضاد کامل با بافت اطراف خود است، که شامل ساختارهای جعبه مانند ساده است. طراحی این ساختمان با هدف جدا شدن از معماری سفت و سخت شوروی رایج در باکو و در عوض بیانگر خوش‌بینی ملتی بود که به آینده نگاه میکند. ساختار سفید به نظر میرسد مانند ورق‌های کاغذ خمیده نرم و به دنبال ایجاد یک رابطه سیال بین میدان اطراف و فضای داخلی آن است. گزارش‌ها هزینه ساخت این مجموعه را ۲۵۰ میلیون دلار نشان میدهند. گروه های حقوق بشر از این پروژه به دلیل مشاهده خانواده‌هایی که به زور از خانه هایشان بیرون رانده شده اند، انتقاد کرده‌اند.

۲. گلکسی سوهو، پکن

سال ساخت: ۲۰۱۲

نوع: مجتمع اداری، خرده‌فروشی و سرگرمی

مکان: چین

Galaxy Soho شامل چهار ساختار گنبدی است که با آلومینیوم و سنگ پوشانده شده‌ و توسط پل‌های عابر پیاده به هم متصل شده‌اند و با ترکیبی از پل‌ها و سکوهای جذاب در اطراف آن که آن را دره مرکزی می‌نامند، به هم متصل شده است. این غول ۱۸ طبقه خرده‌فروشی، اداری و سرگرمی در مرکز پکن که ۳ طبقه آن زیر زمین است، مانند یک میل‌فوی صاف‌شده، دارای محوطه‌های داخلی است که معماری سنتی چینی را منعکس می‌کند. اگرچه توسط گروه‌های میراث محلی به دلیل مسطح کردن منطقه‌ای از هاتونگ‌های تاریخی مورد انتقاد قرار گرفته است.

این ساختمان اداری معاصر و آینده‌نگر توسط معماران زاها حدید نمونه‌ای بارز از این ایدولوژی است که چگونه نرم‌افزارها و ابزارهای پارامتریک با مصالح مدرن و همچنین تکنیک‌های ساخت‌وساز می‌توانند معماری را ارتقا و پیشرفت دهند. حیاط‌های باز به عنوان فضاهای عمومی بین روبنای پیوسته‌ای عمل میکنند که در هر طبقه به شکل یک سازه پلکانی عقب می نشیند. دیوارهای پرده منحنی نمای بیرونی اصلی ساختمان ها را تشکیل می دهند که به بالکن های پیوسته باز می شوند که به فضاهای باز نگاه می کنند. گردش سازه نیز از همان جریان و تداوم نمای بیرونی پیروی می کند تا مسیر گردشی را برای کاربر طی کند.

پایین ترین طبقات شامل فروشگاه ها و مراکز خرید عمومی است و بالاترین طبقات به رستوران ها و بارها اختصاص دارد. طبقات میانی دارای فضاهای اداری و استودیو می باشد. این ساختار توسط ZHA یک توسعه با کاربری ترکیبی، عنصر جدیدی را در طراحی فضاهای تجاری مبتنی بر زیبایی شناختی و کاربردی تعریف کرد.

مرکز هنرهای معاصر روزنتال – اوهایو، ایالات متحده

نوع بنا: موزه هنر

سال: ۲۰۰۳

مکان: اوهایو، ایالات متحده

یکی از معدود پروژه‌های زاها حدید که از اشکال مکعبی استفاده شده، مرکز هنرهای معاصر روزنتال سینسیناتی، که در سال ۲۰۰۳ تکمیل شد. همچنین این بنا، اولین موزه ایالات متحده است که توسط یک زن طراحی شده است.

 حدید برای طراحی این ساختمان، یک طرح حجم محور را پیشنهاد کرد که شامل تعدادی از این حجم ها میشود که از یک صفحه بتنی تاب دار آویزان می شوند. شهر سینسیناتی و مسیر عابر پیاده پویا در مجاورت آن الهام بخش حدید شد تا ویژگی «فرش شهری» را که شخصیت آن را شکل می‌داد، اتخاذ کند.
لابی اصلی شبیه یک فضای عمومی است که حس شفافیت، شبکه ها و ارتباط بصری را ترویج می کند. کف لابی توجه بینندگان را به این حجم های عرفانی جلب میکند که انگار در فضا شناور است. فضاهای گالری فوق با مفهوم “پازل” طراحی شده‌اند که هر فضا شکل، اندازه و جهت متفاوتی دارد. حتی نورپردازی و فضاهای داخلی نیز طوری چیده شده بودند که تقاطع ها، نازک کاری ها و فضاهای جالبی را تشکیل دهند.