معماری فولدینگ:

مقدمه:

 فلسفه فکری این سبک از معماری، دقیقا مثل سبک دیکانستراکشن از فرانسه شروع شد. ولی مبدا این معماری این سبک آمریکا بوده است. سبک فولدینگ بسیار شبیه به سبک دیکانستراکشن بوده و اساس فکری این سبک ها نفی بینش مدرن و نفی ساختارگرایی است ولی تفاوت های دیگری نیز دارند که در ادامه به آنها می پردازیم.

مبانی نظری سبک فولدینگ برای اولین بار توسط فیلسوف معاصر فرانسوی یعنی ژیل دلوز مطرح شد

فلسفه دلوز: 

فلسفه دلوز یک فلسفه افلاطون ستیز و دکارت ستیز بوده و معتقد است که هستی از زیربنای ریاضی استخراج نشده است. او همچنین اندیشه ارسطو را هم زیر سوال می‌برد و در کتابهای خود نیز به این مورد اشاره می کند و معتقد است که هیچ ارجحیتی در جهان وجود ندارد و زیربنا و روبنایی نیست و در پی از بین بردن سلسله مراتب می باشد.

کلمه فولدینگ به چه معناست؟

کلمه فولد به معنای چین و لایه است یعنی لایه های هزارتو. هر لایه در کنار لایه دیگر و در این فلسفه هر چیزی در کنار یکدیگر قرار دارد و در کنار یکدیگر نیز معنا پیدا می کند و هیچ اندیشه ای بر اندیشه دیگر ارجحیت ندارد. در واقع باید بین عناصر رابطه افقی وجود داشته باشد و باید هم سطح باشد.

در اندیشه فولدینگ سلسله مراتب،  عمود گرایی  و طبقه بندی نفی می شود و افقی گرایی مطرح می شود. بیشتر ساختمان هایی که در این سبک معماری ساخته می‌شوند،‌به شکل افقی هستند. در این رابطه گرگ لین ، از معماران مطرح سبک معماری فولدینگ، در یک حرکت نمادین طبقات مختلف «برج سیرز» را که یکی از بلندترین ساختمان‏های ساخته شده به این سبک بود به صورت لایه‌هایی درآورد و آن‌ها را به صورت افقی در کنار هم قرار داد. او با این کار مخالفت خود را با ساختمان‌های بلند عمودی اعلام کرد.

دلوز به کمک یکی از همکارانش به نام فیلیپس گاتاری در سال ۱۹۷۶ مقاله‌ای به نام ریزوم را در پاریس منتشر کرد.

ریزوم به چه معناست :

ریزوم گیاهی است برخلاف سایر گیاهان، ساقه آن به صورت افقی و در زیر خاک رشد می کند.  برگ های آن خارج از خاک است. با قطع بخشی از ساقه آن این گیاه از بین نمی‌رود، بلکه از همانجا در زیر خاک گسترش می یابد و جوانه های تازه ایجاد می کند. گیاه ریزوم به عنوان سمبل معماری فولدینگ مطرح میشود و نشانگر عدم وجود برتری است. ریزوم نه آغازی دارد و نه پایانی و همواره در میانه و تعادل قرار دارد.

ویژگی‌های سبک معماری فولدینگ:

۱. لایه لایه است. از مهم‌ترین ویژگی های این سبک است که تقریبا در تمام ساختمان‌ها دیده میشود.

۲. سلسله مراتب، عمودگرایی و طبقه بندی وجود ندارد.

۳. افقی گرایی وجود دارد.

۴. فرم ضعیف( فرمی است که قابل انعطاف است و میتواند خود را با شرایط وفق دهد )، معماری ارگانیک.

*به طور مثال ژله که خود را با طرفش هم اندازه میکند.

۵. هیچ ارجحیتی در جهان وجود ندارد.

۶. انعطاف پذیر است. فرم های نرم و منحنی که به راحتی میتوانند به فرم های دیگر تبدیل شوند.

معماران پیشگام سبک فولدینگ:

زاها حدید، آیزنمن، ژيل دلوز،‌فیلیپس گاتاری،‌بهرام شیردل،‌

تعریف معماران مطرح در مورد سبک معماری فولدینگ:

گرگ لین: فولدینگ یعنی تلفیق نمودن عوامل نامربوط در یک مخلوط به هم پیوسته

ژیل دلوز: جهان به عنوان کالبدی از فولدها و سطوح بی نهایت که از راه فضا، زمان فشرده شده، در هم پیچ و تاب خورده و پیچیده شده است. ( مطرح شده در کتاب فولد، لایبنیتز و باروک)

بهرام شیردل: فکر من و همکارانم در معماری و شهر سازی ، قابل انعطاف کردن فضاها است به گونه ای که جوابگوی تفاوت های بی شماری باشد ،… همیشه معتقد بوده ام باید معماری جدیدی به وجود آید که با افکار و زندگی زمان خود انطباق داشته باشد و فرهنگ و تمدن موجود را غنی تر کند … انسان با گذشت زمان افکار و خصوصیاتش تغییر می کند – بر عکس سایر جانداران – معماری هم باید تبع آن تغییر کند.

نام های دیگر معماری فولدینگ:

معماری ارگانیک= به سبک معماری فولدینگ،  معماری ارگانیک نیز می گویند. زیرا بناهایی که در این سبک ساخته می‌شود با توجه به شرایط محیطی شکل می گیرد.

معماری نئو باروک= در معماری باروک سبک های یونانی،  شرقی، رومانسک،‌گوتیک و کلاسیک روی یکدیگر تا می‌شوند و انعطاف پذیرند؛ دقیقاً مشابه سبک معماری فولدینگ.

آثار مشهور سبک فولدینگ:

موزه ویترای در وایمار آلمان

مرکز گردهمایی کلمبوس در آمریکا : لایه های ساختمان در داخل و خارج بنا در کنار یکدیگر جانمایی شده اند. این لایه ها با توجه به مقیاس کلان شهر و مقیاس خرد خیابان و عابر پیاده طراحی شده است.

ساختمان مرکز هنرها در دانشگاه آموری در شهر آتلانتا (پیتر آیزنمن)- با توجه به شرایط فیزیکی سایت و پارکینگ چند طبقه موجود در محل، لایه‌های مختلف ساختمان را به صورتی انعطاف پذیر در سایت جانمایی کرده است و هر یک از لایه‌های مختلف ساختمان به عملکرد خاصی مانند آموزشی، اداری و یا خدماتی اختصاص یافته است.

طرح خانه ایمندروف در دوسلدورف آلمان (پیتر آیزنمن): طرح ساختمان بر اساس ویژگی های فیزیکی سایت  (تداخل امواج رودخانه در سمت چپ و ردیف های خانه های مسکونی در سمت راست سایت)  شکل داده است.  در حال حاضر با استفاده از رایانه می توان این تداخل امواج و لایه ها را با دقت نسبتا واقعی ترسیم کرد.

خانه لویس درکلیولند (فرانگ گری و فیلیپ جانسون) : اتاق ها و عملکردهای مختلف این خانه به صورت انعطاف پذیر در مجاور یکدیگر جانمایی شده اند.

تالار ورزشی شهرداری در شهر اداوار در ژاپن‌( شوهه یو) : بام ساختمان به صورت انعطاف پذیری بر اساس ویژگی های فضای زیر آن شکل گرفته است.  لذا ارتفاع و شیب بام سه بعدی به صورت سیال کم و یا زیاد شده اند.

تفاوت سبک دیکانستراکشن با سبک فولدینگ:

سبک دیکانستراکشن در دهه ۱۹۸۰ میلادی و توسط ژاک دریدا معرفی شد. ولی سبک فولدینگ در دهه ۱۹۹۰ و توسط فیلسوفان معروف به نام های ژیل دلوز و فیلیکس گاتاری عرضه شد. از معماران معروف سبک معماری دیکانستراکشن می‌توان به پیتر آیزنمن، برنارد چومی فرانک گهری و زاها حدید و دنیل لیبسکیند نام برد.  معماران سبک فولدینگ نیز پیتر آیزنمن،  فرانک گهری و زاها حدید و گرگ لین می باشند.

 ایده اصلی این دو سبک با یکدیگر متفاوت است. در سبک  دیکانستراکشن، ایده اصلی “تناقض در متن” می باشد ولی در سبک فولدینگ “عدم برتری” ایده اصلی است.

شکل و فرم ساختمان ها در سبک دیکانستراکشن، پهلوی هم گذاری فرم های متناقض، مخدوش کردن شکل هندسی، زاویه های تیز، نمایش تزلزل، تناقض و چند معنایی است. ولی در سبک فولدینگ، شکل و فرم ساختمان ها به صورت فرم های نرم و انعطاف پذیر،  گسترش لایه ها به صورت افقی، فرم ضعیف، نمایش تفاهم،  تساهل و چند معنایی است.

 نکته قابل توجه در این نوع سبک نحوه ارتفاع ارتباط بنا با محیط می باشد؛ که در سبک معماری دیکانستراکشن این ارتباط ضعیف بوده ولی در سبک فولدینگ ارتباط بنا با محیط اطراف قوی است.  به همین دلیل به معماری فولدینگ معماری ارگانیک نیز می گویند.

در معماری دیکانستراکشن شما عدم هماهنگی در درون پروژه و سایت را مشاهده می کنید ولی معماران سبک فولدینگ این تفاوت ها را در تقابل نشان نمی دهند بلکه آنها را به صورت انعطاف پذیر در هم می آمیزند.

فلسفه فولدینگ در سینما:

همانگونه که ذکر شد فلسفه فولدینگ انتقال نرم است و از این فلسفه در فیلم های تبلیغاتی و سینمایی نیز استفاده می‌کنند. مانند “فیلم سیاه و سفید” و یا فیلم “پایان گر۲”

در فیلم سیاه و سفید با بازی مایکل جکسون تصویر صورت چند فرد از نژاد ها، جنسیت ها و سنین مختلف طوری عوض می شود و از چهره‌ای به چهره‌ی دیگر به صورت نرم تبدیل می شود که تماشاگران قادر به تشخیص و تمییز لایه ها از یکدیگر نیستند.

در فیلم پایان گر۲  نیز هنرپیشه‌ای که نقش منفی داشت، می توانست کالبد خود را به صورت جیوه در بیاورد و همانند جیوه  در هر شرایطی تغییر حالت دهد. بر روی کف زمین به صورت یک کف پوش پهن شود و سپس از روی کف بلند شده و به صورت انسان و یا حالت های دیگر دراید.

فلسفه فولدینگ در مبلمان:

در طرح فرانک گوهری برای مبلمان چوبی خم شده لایه های سازه ای هر صندلی بر اساس موقعیت تغییر شکل داده شده اند. این لایه ها در کنار یکدیگر عملکرد یک صندلی را برآورده می کند.