صفر تا صد بازسازی خانه:
بازسازی یکی از مواردیه که الزاماً پس از مدتی که از عمر ساختمان می‌گذرد، به آن نیاز پیدا خواهیم کرد. افراد و مالکان ساختمان‌ها علاوه بر الزامات فنی در اثر فرسودگی؛ گاهی برای ایجاد حس تنوع در ساختمان به جای ساخت مجدد، تصمیم به بازسازی ساختمان مسکونی خود می‌گیرند. بازسازی مسکونی می‌تواند شامل تمام ساختمان و یا بخشی از آن باشد.
بازسازی و احیای فضاهای معماری با توجه به سطح انتظارات و خواسته‌های مالک آن ممکن است هزینه‌های متفاوتی در بر داشته باشد (کم یا زیاد)؛ اما در حالت کلی و در بازار امروزِ مصالح و مواد ساختمانی بازسازی خانه پروسه‌ای هزینه بر محسوب می‌گردد. بنابراین در مورد بازسازی‌های اساسی بهتر است جهت انجام فرآیند بازسازی منزل با کمترین هزینه از یک شرکت یا پیمانکار متخصص و فعال در این زمینه کمک گرفته شود دلایل آن در سطور پایین‌تر به تفصیل آمده است.
چالش های پیش‌رو بازسازی مسکونی:
طراحی داخلی و بازسازی ساختمان‌های مسکونی دارای پیچیدگی ها و چالش‌های مربوط به خود است. یکی از مسائل بسیار مهم که در بازسازی مسکونی باید مورد توجه قرار گیرد؛ بررسی و ارزیابی زیرساخت‌های سازه‌ای هر ساختمان و هر واحد مسکونی میباشد. سازه‌ای که احتمالاً چند سال و حتی چند دهه قبل اجرا شده و در طول زمان دچار فرسودگی و یا آسیب شده باشد، نیازمند توجه و رعایت نکات ایمنی بسیاری است.
ارزیابی دقیق و فنی مسائل مربوط به اسکلت ساختمان و احتمالاً نیازهای واحد مسکونی برای ترمیم و مقاوم سازی یکی از مهم ترین و تخصصی ترین آیتم هایی است که در بازسازی ساختمان بایستی مورد توجه قرار گیرد.
۱. اسکلت های بتی در بازسازی مسکونی:
در پروژه‌های بازسازی با سازه بتنی بررسی دقیق ترک‌ها، کنترل مجدد شاقولی و تراز سقف، شکست‌ها یا آسیب‌های سازه‌ای که احتمالاً در تأسیسات خود را نشان می‌دهند، تمام اینها مواردی است که تک به تک باید توسط مهندسین مجرب مورد بررسی قرار گیرد. چرا که هر فرسودگی عمیق طولانی مدت در زمان بازسازی مستعد ایجاد حادثه ای جبران ناپذیر است.
۲. اسکلت های فلزی در بازسازی مسکونی:
در مورد سازه‌های فولادی، به خصوص ساختمان‌هایی که سقف آنها به صورت طاق ضربی اجرا شده‌اند، مسئله اصلی کنترل زنگ‌زدگی ستونها،کنترل وجود یا عدم وجود بادبندها (مهاربندها) و کنترل مقاومت دیافراگم‌هایی که به عنوان سقف‌های طاق ضربی اجرا شده‌اند؛ اینها به علاوه کنترل به روز اتصالات جوشی و کیفیت جوش از موارد ابتدایی و مهم کنترل سازه بنای مورد نظر است.
۳. تأسیسات در بازسازی مسکونی:
نکته بعدی در بازسازی ساختمان، مسأله کنترل و ارزیابی تأسیسات زیربنایی است؛ تأسیساتی که به احتمال قوی بعد از گذشت چند سال از بهره‌برداری دچار اشکالاتی شده‌اند و یا نیازمند اصلاح سریع‌تر قبل از بروز مشکل برای ساختمان هستند. سیستم تأسیسات الکتریکی و مکانیکی در طول یک دهه اخیر پیشرفت‌های بسیار چشمگیری داشته‌اند؛ بنابراین معمولا در پروسه بازسازی‌هایی که اخیراً انجام میشود نیاز به تخریب و نوسازی تأسیسات ساختمان به طور کلی یا جزئی احساس میشود (قابل توجه مالکین برای تخمین هزینه‌های اولیه). به خصوص تأسیسات الکتریکی که غالباً با شروع بازسازی و عملیات اجرای ساختمان دچار آسیب شده و از طرفی ما در ساختمان‌های جدید نیازمند نورپردازی‌های بهتر هستیم و یکی از آیتم‌های مهمی که در بازسازی ساختمان‌های قدیمی مدنظر است استفاده حداکثری از قابلیت های نورپردازی جدیدتر، استفاده از تجهیزات نورپردازی به روز مانند ال ای دی ها و نورهای کم مصرف و به روزتر میباشد.
بنابراین قبل از شروع طراحی الزاما بایستی تاسیسات الکتریکی و مکانیکی در ساختمانِ وضع موجود به طور دقیق بررسی و برداشت شود و تمام مسائل مربوط به این زیرساخت ها برای تغییراتی که در گام بعدی موردنظر است ملاحظه شود و سپس اقدام با بازسازی کنیم.
۴. چالش دیوارهای باربر در بازسازی مسکونی:
مسئله مهم دیگر در مورد سازه‌هایی که برای بازسازی در اختیار ما قرار گرفته است، بررسی دیوارهای باربر است.
قبل از هر کاری در زمان برداشت ساختمان؛ تیم بازسازی و طراحی باید به طور دقیق محل دیوارهای باربر را مشخص کند تا در تغییرات آتی و طراحی پلان جدید دیوارهای باربر که ساختارهای اصلی ساختمان‌های ماسونری هستند، مدنظر قرار گیرد.
موردی که در مورد سازه ابنیه‌های موجود بعد از بررسی سازه ای لازم است در نظر گرفته شود، توجه به بار مرده در ساختمان است چرا که با عنایت بر این اصل که در طول سال‌ها کاربران از ساختمان استفاده کرده‌اند؛ بار مرده موجود ساختمان تنها باری بود که بر این سازه وارد شده و طراحی ما باید در سبک ترین حالت ممکن انجام شود. توصیه می شود در صورت امکان دیوارهای جدا کننده ای که به احتمال زیاد با مصالح سنگین مانند آجرهای فشاری اجرا شده‌اند، تخریب و دوباره توسط مصالحی سبک‌تر بازسازی شود.
نکات ضروری برای طراحی در پروژه های بازسازی:
- اولین و مهمترین نکته در طراحی برای پروژه‌های بازسازی، کنترل وضعیت موجود و تطبیق وضع موجود با خواسته‌های کارفرماست. وظیفه اصلی معمار تأمین خواسته‌های کارفرما و کاربران ساختمان با حداقل تغییرات و هزینه و تطبیق هر چه بیشتر فضای جدید با فضای موجود است.
در این مرحله الزاماً باید توجه کرد که جابجایی بیش از حد در فضاهای تر مانند آشپزخانه، حمام و سرویس‌بهداشتی معمولاً بسیار مشکل خواهد بود. بنابراین این مورد بسیار حائز اهمیت است که معمار از دیوارها و تأسیسات موجود ساختمان حداکثر بهره را ببرد و تغییرات اعمال شده، در نزدیکترین حالت به طرح وضع موجود باشد.
- نکته دوم در طراحی پروژه های بازسازی توجه به این نکته میباشد که مخاطبان معمولاً وضع موجود را شرایطی نامطلوب میدانند. بنابراین تغییر اساسی حال و هوای فضای معماری موجود یکی از نیازهای ناگفته کارفرماست.
هدف ما برای تغییر حال و هوای معماری شاید با تغییر سبک دیزاین یا با کاهش دیوارهای جدا کننده که معمولاً در ساختمان‌های قدیمی تر فضاها بیشتر خرد شده‌اند، به سادگی بدست آید، غالباً کارفرمایان در بازسازی، مایل به سوق یافتن به سمت معماری جدید و بیشتر طراحی معماری با پلان آزاد هستند. اما این یک اصل یا قاعده دائمی و ثابت محسوب نمی‌شود. پس جسارت داشته باشید و فضا را دگرگون کنید.
- نکته بعدی در طراحی برای بازسازی این است که در ساختمان‌های بسیار قدیمی تر و یا ساختمان‌هایی که به صورت آپارتمانی طراحی شده‌اند، این است که جدارهای ساختمان تا حد اماکن دستکاری نشود. تغییر اندازه و محل جاگیری پنجره‌ها و نورگیرها منجر به دستکاری در نما خواهد شد که در ساختمان‌های چند واحدی مسأله قانونی دارد و در ابنیه قدیمی ارزش نمای موجود و تناسبات آن اهمیت خواهد داشت. لذا این نوع از تغییرات بهتر است آخرین گزینه و در صورت اجبار اتفاق افتد.
نکات مهم در مرحله اجرای پروژه های بازسازی:
اجرای پروژه های بازسازی، نیازمند توجه به نکات خاص و ضروری مانند مسائل قانونی و مجوزهای خاصی است که در ادامه به ذکر چند مورد از آن می‌پردازیم:
پروژه‌های بازسازی معمولاً در مقیاس تغییرات داخلی نیازمند مجوزهای خاصی نیستند اما قبل از شروع هر کاری بهتر است مسائل قانونی و مجوزهای تغییراتی که تصمیم به انجام آنها را داریم کنترل شود و در صورت نیاز اخذ مجوزها انجام شود. به این نکته توجه کنید که مرجع رسیدگی به این امور شهرداری هر منطقه است.
همچنین بررسی محیط اطراف، همسایگان، مسیرهای دسترسیِ ماشین‌های سنگین، محل دپوی مصالح قبل از شروع عملیات بایستی باید به دقت مورد مداقه قرار گیرد.
مراحل اجرای پروژه‌های بازسازی چگونه است؟
طبیعتاً برای شروع پروژه بازسازی، عملیات تخریب محل‌هایی که در زمان طراحی در نظر گرفته شده است؛ بعنوان نقطه آغازین عملیات اجرایی محسوب میشود. بنابراین در تخریب پروژه بایستی از ماهرترین و با تجربه ترین استادکاران استفاده کرد. چرا که تخریب در فضایی که نیازمند بازسازی است، بسیار حساس میباشد و تخریب باید بدون عجله و با دقت فراوان با روشهای اصولی انجام شود.
خطرات تخریب در پروژه های بازسازی:
مانند دیگر عملیات تخریب در تمام ساختمان ها، در پروژه های بازسازی نیز عملیات تخریب به صورت بالقوه دارای خطرهای بسیاری است و قبل از شروع تمام موارد پرخطر را بایستی به کارگران و استادکاران گوشزد کرد.
به عنوان نمونه، در سوراخکاری دیوارهای مجاور ساختمان و دیوارهای کناری باید دقت زیادی به کار برد؛ هر خطایی ممکن است منجر به تخریب نما یا سوراخ شدن دیواره همسایه شود. در نظر داشته باشید که تخریب مرحله بسیار حساس پروژه است و برخلاف ظاهر قضیه در این مرحله الزاماً باید یک نفر مهندس باتجربه به صورت تمام وقت در کارگاه حضور داشته باشد تا به طور مداوم پروسه عملیات را کنترل و ارزیابی کند.
مرحله اول:
قبل از تخریب هر بخش از ساختمان بایستی تأسیسات موجود در آن قسمت را کاملاً مورد بررسی قرار دهیم و در صورت نیاز حتی برای قطع آب و برق به صورت کلی اقدام کنیم و تا جایی که امکان دارد مصالح تفکیک شود و مصالحی که قابلیت استفاده مجدد دارند، به صورت منظم و با دقت کافی جدا شده و در محل مناسب نگهداری شود تا در مرحله ساخت از آنها استفاده مجدد شود. دقت کنید که انباشت نخاله به صورت متمرکز در یک قسمت از ساختمان بار زنده محاسبه نشده‌ای بر یک بخش محسوب میشود که ممکن است باعث بروز حادثه شود. پس سعی کنید انباشت مصالح در سطح واحد به صورت گسترده و در نزدیکی ستونها انجام شود.
مرحله دوم:
بعد از تخریب و تخلیه نخاله‌ها نوبت به انجام تأسیسات می‌رسد. تأسیسات مکانیکی و الکتریکی را می‌توان به طور همزمان شروع کرد و در این مرحله بایستی نقشه هایی با دقت بسیار بالا و بزرگنمایی‌های۲۵/۱ (layout) برای فضاهای تَر آماده شود تا تأسیسات بدون کوچکترین خطا و دوباره کاری به طور دقیق اجرا شود.
مرحله سوم:
بعد مرحله فوق، اجرای دیوارها و عملیات بنایی لازم انجام می‌گیرد. در مورد دیوارهای جدید که به دیوارهای قدیمی متصل می‌شوند، بایستی جزئیات اتصال را به طور کامل رعایت کرد و برای جلوگیری از به وجود آمدن ترک های آتی تمام چفت و بست‌ها به صورت فنی بایستی انجام شود. چراکه بخشهایی از دیوارهای ما قدیمی و برخی نو هستند و طبیعتاً تغییرات این دو متفاوت بوده ایجاد ترک میکنند. باید در نظر داشت که عملیات بنایی با اجرای برخی از قسمت‌های دیگر از جمله اجرای سقف کاذب اگر به صورت رابیتسکاری باشد، بعد از مرحله بنایی و سفت کاری عایق کاری‌ها، کنترل شیب‌ها و اصلاح چهارچوب‌ها، تکمیل سیم‌کشی و موارد دیگری که بین سفت کاری و نازک کاری وجود دارد انجام می‌پذیرد.
مرحله چهارم:
مرحله نهایی، مرحله نازک کاری است. در مرحله نازک کاری یکی از مهمترین مسائلی که باید رعایت کنیم، عدم شروع نقاشی و نازک کاری قبل از خشک شدن کامل گچ کاری است و بایستی به این نکته توجه کرد که در این مرحله صبر کردن برای خشک شدن کامل دیوارهای جدید مسأله‌ای بسیار حیاتی است.
در اجرای نازک کاری‌ها اگر بخش‌های از سرویس‌های بهداشتی حفظ شده است و یا نیاز به تجدید کاشی کاری دارد حتماً در نظر بگیرید که کاشی‌های قدیمی و موجود تخریب شده و از دوباره کاری بر روی این کاشی‌ها پرهیز کنید به خصوص به دلیل وزن بالای این نوع نازک‌کاری احتمالاً فشار بیش از حد مجاز بر سازه وارد شود.
به طور خلاصه بازسازی مسکونی و احیا و نوسازی فضاهای معماری معمولاً بسیار بسیار پیچیده‌تر و مشکل‌تر از ساخت ساختمان از ابتدا است. بنابراین در انتخاب مشاور و و نیروی متخصص باید نهایت دقت را بعمل آورد.
